Quách Tĩnh và Vi Tiểu Bảo: Có thật là đại anh hùng và tiểu lưu manh?

Kim Dung viết tác phẩm đầu tay Thư kiếm ân cừu lục vào năm 1955, sau khi Lương Vũ Sinh mở đầu thời kỳ tiểu thuyết võ hiệp tân phái với Long hổ đấu kinh hoa (1954). Cả Thư kiếm ân cừu lục và Bích huyết kiếm (1956) đều có sự kết hợp khéo léo giữa lịch sử và truyền kỳ, giúp cái tên Kim Dung lập tức vang danh thiên hạ.

Với Xạ điêu anh hùng truyện ( 1957 – 1959 ), bộ tiểu thuyết có quy mô to lớn, cấu trúc phức tạp và nhân vật sinh động, Kim Dung chính thức được thừa nhận là “ võ lâm minh chủ ”, vượt lên trên Lương Vũ Sinh. Xạ điêu anh hùng truyện cũng được nhìn nhận là một cột mốc lớn của tiểu thuyết võ hiệp tân phái .Còn Lộc Đỉnh ký ( 1969 – 1972 ) là bộ tiểu thuyết võ hiệp sau cuối trong sự nghiệp của Kim Dung và được nhiều chuyên viên “ Kim học ” nhìn nhận là tác phẩm xuất sắc nhất của ông, tiêu biểu vượt trội Xạ điêu tam bộ khúc, Thiên long bát bộ và Tiếu ngạo giang hồ .

Như vậy, có thể khẳng định Quách Tĩnh của Xạ điêu anh hùng truyện và Vi Tiểu Bảo của Lộc Đỉnh ký là hai nhân vật quan trọng nhất, có ý nghĩa lớn nhất đối với sự nghiệp của Kim Dung. Và điều thú vị là họ hoàn toàn đối lập nhau, từ tính cách, võ công cho đến lý tưởng sống.

Quách Tĩnh trung hậu, ngay thật, là bậc đại hiệp lý tưởng còn Vi Tiểu Bảo là tên lưu manh tham lam hiếu sắc, là hình tượng “ phản hiệp ” 100 % .Nhưng vì Kim Dung tự giam mình trong khung hiệp khách chật hẹp nên ông lý tưởng hóa Quách Tĩnh đến mức chàng trở thành một hình mẫu khô cứng. trái lại, ngòi bút tự do, phóng túng của Kim Dung đã khiến Vi Tiểu Bảo trở nên vô cùng sinh động và thâm thúy, có không thiếu máu thịt và linh hồn .

Quách Tĩnh – thành công và thất bại của Kim Dung

Bắt đầu từ Xạ điêu anh hùng truyện, Kim Dung vận dụng “ quy mô trưởng thành ” ( coming of age ) rất phổ cập trong văn học phương Tây, diễn đạt quy trình trưởng thành của nhân vật cùng những tâm lý, xúc cảm, diễn biến tâm ý .Quách Tĩnh và Hoàng Dung ở loạt phim truyền hình Anh hùng xạ điêu bản 2017 .Đây cũng là tác phẩm tiên phong Kim Dung phối hợp ba yếu tố lịch sử dân tộc – truyền kỳ ( chuyện giang hồ ) – nhân sinh ( chuyện con người ). nhờ đó Xạ điêu anh hùng truyện có chất lượng và quy mô vượt xa Thư kiếm ân cừu lục và Bích huyết kiếm .Quách Tĩnh cũng có khởi điểm giống như vô vàn nhân vật tiểu thuyết võ hiệp khác : cha bị sát hại, mái ấm gia đình ly tán, quyết chí phục cừu. Tuy nhiên, Kim Dung là … Kim Dung, chứ không phải một tác giả tầm thường nào khác, nên không có chuyện Quách Tĩnh phong phú anh tuấn, mưu trí sắc bén, đùng một cái tìm thấy bí kíp, qua một đêm trở thành cao thủ võ lâm .Tác giả diễn đạt Quách Tĩnh diện mạo thông thường, đầu óc lờ đờ, thậm chí còn hoàn toàn có thể gọi là dốt. Con đường thành tài của Quách Tĩnh là quy trình rèn luyện đầy gian truân, từ lúc bị Giang Nam thất quái thay phiên nhau nhồi nhét, may nhờ Mã Ngọc đạo trưởng khai sáng, rồi được Bắc Cái Hồng Thất Công truyền dạy tuyệt nghệ thực thụ .Sau đó, chàng học Cửu Âm chân kinh và Song thủ hỗ bác từ Lão Ngoan Đồng, quan sát những bậc tông sư như Nam Đế, Đông Tà và Tây Độc để tự mở mang, để rồi mãi sau này hoàn toàn có thể đứng trên đỉnh Hoa Sơn so tài với sư phụ và cha vợ .Con đường trưởng thành của Quách Tĩnh còn có cả những gập gềnh, chông gai, như chuyện vì đính ước với Hoa Tranh công chúa nên ảnh hưởng tác động tới tình cảm dành cho Hoàng Dung, bị Dương Khang và Âu Dương Phong gài bẫy nên hiểu nhầm Hoàng Dược Sư, vì tham gia vào những cuộc chinh chiến đẫm máu của quân Mông Cổ mà đánh mất niềm tin vào con đường hiệp nghĩa .Bản tiếng Anh của Xạ điêu anh hùng truyện với tựa đề A Hero Born .Báo thù thành công xuất sắc cho cha, trên đỉnh Hoa Sơn sánh ngang với Đông Tà và Bắc Cái không phải là những thứ chứng minh và khẳng định hình tượng đại hiệp của Quách Tĩnh, mà là việc chàng quyết định hành động vì dân vì nước, tham gia chống giặc ở thành Tương Dương .Quách Tĩnh của Xạ điêu anh hùng truyện là thành công xuất sắc cải tiến vượt bậc của Kim Dung, giúp ông chứng minh và khẳng định tầm vóc và năng lực. Nhưng đáng tiếc là chính ông lại phá hỏng nhân vật này trong Thần điêu hiệp lữ. Khi đó, Quách Tĩnh đã trưởng thành, là bậc đại hiệp khét tiếng lừng lẫy .Nhưng Quách Tĩnh đó thật nhạt nhẽo, vô vị và phi thực tiễn. Bị đóng chặt trong cái khung anh hùng nghĩa hiệp mang tính lý tưởng hóa quá nặng, Quách Tĩnh trở thành một người không có ham muốn, không có tình cảm riêng tư, trọn vẹn hi sinh tự ngã, mọi hành vi và suy nghĩa chỉ quanh quẩn ở chuyện bảo vệ thành Tương Dương .

Quách Tĩnh trở thành một nhân vật hoạt hình nông cạn, khô cứng. Chiếc đinh đóng vào cỗ quan tài chôn vùi hình tượng Quách Tĩnh là cảnh chàng đòi chặt tay con gái Quách Phù để đền bù cho Dương Quá. Trên đời này, liệu có một người cha tử tế nào “hăng hái” làm tổn thương con mình như vậy?

Khi viết về những nhân vật hiệp khách của Lương Vũ Sinh, nhà điều tra và nghiên cứu văn học Trần Mặc, tác giả cuốn Võ hiệp ngũ đại gia ( NXB Trẻ – 2003 ), nhận định và đánh giá danh gia họ Lương đã “ đeo gông xiềng mà nhảy múa ”, nên rốt cuộc chỉ toàn viết về người tốt việc tốt trong lịch sử vẻ vang. Với Quách Tĩnh, có lẽ rằng Kim Dung cũng đã tự đeo gông xiềng “ hiệp nghĩa ”, khiến nhân vật bị trói buộc theo, rơi vào suy thoái và khủng hoảng .Quách Tĩnh là thành công xuất sắc lớn mang tính cải tiến vượt bậc của Kim Dung, nhưng đồng thời cũng là thất bại lớn của ông .

“Đệ nhất chân nhân” Vi Tiểu Bảo

Cũng thật lạ là khi tự tay tàn phá nhân vật Quách Tĩnh trong Thần điêu hiệp lữ, Kim Dung cùng lúc phát minh sáng tạo nên một Dương Quá giàu tình cảm, đầy cảm hứng, đậm chất con người. Kể từ Dương Quá, những nhân vật chính của Kim Dung đều có sự chuyển biến lớn .Giống như Dương Quá, những nam chính gồm Trương Vô Kỵ, Địch Vân, Tiêu Phong, Đoàn Dự, Hư Trúc, Thạch Phá Thiên và Lệnh Hồ Xung đều không đi theo hình tượng đại hiệp mẫu mực kiểu như Quách Tĩnh. Và đến Lộc Đỉnh ký, sự đổi khác của Kim Dung diễn ra triệt để. Vi Tiểu Bảo là “ phản hiệp ”, trái chiều trọn vẹn với Quách Tĩnh, giống như sự trái chiều giữa chính và tà .Lưu ý là tà ở đây không phải là ác, mà là sự trái chiều với ý thức hiệp khách chính nghĩa. Đầu tiên là xuất thân. Quách Tĩnh gia cảnh trong sáng, thân thế rõ ràng. Còn Vi Tiểu Bảo là con của một cô gái điếm, sinh ra và lớn lên trong kỹ viện, không hề biết cha mình là ai .Hàn Đống vào vai Vi Tiểu Bảo trong Lộc Đỉnh ký phiên bản năm năm trước .Quách Tĩnh là đại hiệp vì dân vì nước, còn Vi Tiểu Bảo trọn vẹn vì bản thân mình, tiên phong là sinh tồn tại kỹ viện, sau đó là sống sót ở hoàng cung và chốn giang hồ. Tất cả những Vi Tiểu Bảo làm đều là vì bản thân mình .Quách Tĩnh đầy khí phách, không hề e sợ gian truân, coi thường cái chết. Còn Vi Tiểu Bảo là kẻ nhát gan, tham sống sợ chết, gặp nguy khốn thì run rẩy đến mức muốn tè ra quần, biết môn võ duy nhất là khinh công chạy thật nhanh .Quách Tĩnh trung hậu đàng hoàng, còn Vi Tiểu Bảo gian manh, háo sắc, một lần nhìn thấy A Kha là điên đảo thần hồn, sau cuối lấy tới bảy người vợ. Hắn còn tham lam vô độ, một ngày làm quan ở Đài Loan đã vơ vét của dân, kiếm chác được cả trăm vạn lượng bạc, nhưng khôn khéo đến mức khi đi rồi vẫn được người dân ca tụng là quan thanh liêm, đúng là “ tiền vô cổ nhân, hậu vô lai giả ” .Vi Tiểu Bảo vô tình lọt vào hoàng cung, trở thành người bạn thân thương của nhà vua Khang Hy. Hắn sinh ra và lớn lên tại lầu xanh ở Dương Châu, rất giỏi lấy lòng và bợ đỡ người khác. Trong sách, Kim Dung dùng cụm từ “ vỗ mông ngựa ” để miêu tả năng lực tâng bốc và xu nịnh, và đó là công phu lợi hại nhất của Vi Tiểu Bảo .Nhờ công phu đó, Vi Tiểu Bảo không chỉ tỏa sáng nơi hoàng cung, trở thành hồng nhân bên cạnh hoàng thượng, mà còn thành danh chốn giang hồ khi trở thành hương chủ Thiên Địa hội và Bạch Long sứ của Thần long giáo .Lộc Đỉnh ký bản tiếng Anh, có tựa đề là The Deer and the Cauldron .Rốt cuộc thằng lỏi con sinh ra từ kỹ viện, một chữ bẻ đôi không biết lại trở thành Lộc Đỉnh công của triều Thanh kiêm em rể nhà vua, hương chủ Thiên Địa hội, thậm chí thành tình nhân của công chúa nước Nga. Tưởng như thật vô lý nhưng lại đầy thuyết phục, bởi tổng thể đều tương thích với tâm ý và tính cách của Vi Tiểu Bảo .

Chẳng phải ngẫu nhiên mà trong cuốn Võ hiệp ngũ đại gia, nhà nghiên cứu Trần Mặc khẳng định Vi Tiểu Bảo là “đệ nhất kỳ nhân” kiêm “đệ nhất chân nhân” trong tiểu thuyết Kim Dung. Thậm chí ông còn cho rằng Vi Tiểu Bảo thể hiện “quốc dân tính” (tính cách dân tộc) của người Trung Quốc, giống như nhân vật AQ của Lỗ Tấn.

“ Chính tác giả đã viết trong bài Hậu ký : ‘ Ở thời Khang Hy, con người như Vi Tiểu Bảo là trọn vẹn hoàn toàn có thể có ’. Há là hoàn toàn có thể thôi sao ? Phải nói tất yếu là có. Và há chỉ ở thời Khang Hy sao ? Trong lịch sử vẻ vang Trung Quốc, thời đại nào cũng có con người như vậy ”, nhà nghiên cứu Trần Mặc nhấn mạnh vấn đề .Quách Tĩnh và Vi Tiểu Bảo là sự trái chiều của đại anh hùng và tiểu lưu manh, của chính và tà, của sự ước lệ công thức và sôi động, chân thực. Từ Quách Tĩnh, Kim Dung đã liên tục thay đổi, không chịu lặp lại chính mình, đi sâu vào nghiên cứu và phân tích tâm ý con người, để sau cuối tạo ra một Vi Tiểu Bảo “ đệ nhất chân nhân ” .Đó là nguyên do Kim Dung trở thành “ võ lâm minh chủ ” của văn học võ hiệp tân phái, xếp trên Lương Vũ Sinh và Cổ Long, được thừa nhận là bậc đại sư thẩm mỹ và nghệ thuật tiểu thuyết Trung Quốc .